chia-pik: चिया पिकाचे उगमस्थान काय आहे? जाणून घ्या सविस्तर
नवीन आणि आरोग्यदायी पिकांकडे शेतकऱ्यांचा कल झपाट्याने वाढताना दिसतो आहे. त्यातच गेल्या काही वर्षांत चिया या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या वनस्पतीने शेतीच्या क्षेत्रात एक नवीन आणि आशादायक वळण घेतले आहे. आपल्या पौष्टिक व औषधी गुणधर्मांमुळे चिया आज संपूर्ण जगात प्रसिद्ध झाला आहे. पण, याचे उगमस्थान कुठे आहे? भारतात तो कसा आला? आणि आज महाराष्ट्रात त्याचे महत्त्व कसे वाढले आहे? चला, जाणून घेऊया.
चियाचे प्राचीन उगमस्थान
चिया या वनस्पतीचे शास्त्रीय नाव साल्व्हिया हिस्पॅनिका एल. (Salvia hispanica L.) आहे. हे लॅमियासी कुटुंबातील पीक असून त्याचे उगमस्थान दक्षिण मेक्सिको आणि उत्तर ग्वाटेमाला मानले जाते.
ऑस्ट्रेलियन जर्नल ऑफ क्रॉप सायन्सने ऑक्टोबर २०१८ मध्ये प्रकाशित केलेल्या एका अहवालानुसार, चिया हे पीक सुमारे ४,५०० वर्षांपूर्वी मेसो अमेरिकेत पिकवले जात होते. त्या काळात याचा वापर केवळ अन्न म्हणूनच नाही तर औषध म्हणूनही केला जात होता.
भारतामधील चियाचा प्रवेश
भारतामध्ये चियाचा प्रवास २०१२ साली सुरू झाला. केंद्रीय अन्न तंत्रज्ञान संशोधन संस्था (Central Food Technological Research Institute – CFTRI), म्हैसूर यांनी मध्य अमेरिकेतून चिया भारतात आणले आणि त्यावर संशोधन सुरू केले.chia-pik
सुरुवातीला म्हैसूर परिसरातील काही शेतकऱ्यांनी त्याची प्रयोगात्मक लागवड केली. यानंतर ही लागवड कर्नाटकातील इतर भागांमध्ये, तसेच शेजारच्या राज्यांमध्ये झपाट्याने पसरली.
महाराष्ट्रात चियाचा झपाट्याने वाढणारा प्रभाव
पौष्टिक व आरोग्यदायी अन्नपदार्थांची मागणी वाढत असताना, चिया या पिकाकडे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांचाही कल लक्षणीयरीत्या वाढत आहे. नवीन पीक म्हणून पाहिल्या जाणाऱ्या चियात आर्थिक मूल्य मोठ्या प्रमाणात आहे.
चिया बियाणे आणि चिया तेल यांना राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत मोठी मागणी आहे, त्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी हे एक फायदेशीर पीक ठरत आहे.
चियाचे वैशिष्ट्य आणि रूप
• फुले: चिया वनस्पतीमध्ये जांभळी किंवा पांढरी फुले येतात. या फुलांचा आकार लहान (३–४ मिमी) असतो.
• बियाणे: चिया बिया लहान, अंडाकृती, आणि १–२ मिमी व्यासाच्या असतात.
• औषधी गुणधर्म: चिया बियात ओमेगा-३ फॅटी अ‍ॅसिडस्, फायबर, अँटिऑक्सिडंट्स, आणि प्रथिने भरपूर प्रमाणात असतात, त्यामुळे त्या हृदयासाठी फायदेशीर, पचनासाठी उपयुक्त व ऊर्जादायक आहेत.
चियाचे भविष्य
चिया हे फक्त एक आरोग्यदायी अन्नच नाही, तर शाश्वत शेतीसाठी एक उत्कृष्ट पर्याय ठरत आहे. कमी पाण्यातही वाढणारे हे पीक हवामान बदलाच्या संकटातही तग धरू शकते, म्हणूनच शेतकऱ्यांनी याकडे एक दीर्घकालीन गुंतवणूक म्हणून पाहायला हवे.chia-pik
समारोप
प्राचीन काळात मेसो अमेरिकेतील औषधी वनस्पती म्हणून ओळखले जाणारे चिया आज भारतात आणि विशेषतः महाराष्ट्रात नव्या युगातील “सुपर फूड” म्हणून उदयास येत आहे. चियाचे उच्च पौष्टिक मूल्य, आर्थिक फायदे आणि निरोगी जीवनशैलीतील महत्त्व यामुळे याकडे शेतकऱ्यांनी आणि ग्राहकांनीही नव्या आशेने पाहण्याची गरज आहे.
हे पण वाचा : आंबा कलम करताना वापरा या दोन सोप्या पद्धती – जाणून घ्या सविस्तर माहिती!
