koli-kid-upay: मोसंबी व संत्रा पिकावरील कोळी किडीवर नियंत्रणासाठी प्रभावी उपाययोजना

मोसंबी आणि संत्रा ही लिंबूवर्गीय फळपिके महाराष्ट्रातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर घेतली जातात. विशेषतः मराठवाड्यातील जालना आणि औरंगाबाद जिल्ह्यांमध्ये मोसंबीचे तर परभणी जिल्ह्यात संत्र्याचे क्षेत्र अधिक आहे. मात्र, सध्याच्या बदलत्या हवामानामुळे या पिकांवर कोळी किडींचा (Spider Mites) प्रादुर्भाव वाढताना दिसतो आहे.koli-kid-upay

कोळी किडीचा प्रादुर्भाव का वाढतो आहे?
हवामानातील बदल, उष्णतेची तीव्रता, पाण्याचा ताण, आणि बागेतील अयोग्य व्यवस्थापन यामुळे कोळी किडींसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण होते. ही कीड झपाट्याने वाढते आणि संपूर्ण बागेला हानी पोहोचवते.

प्रादुर्भावाची लक्षणे ओळखा
• कोळी कीड पाने व फळांचा पृष्ठभाग खरवडते व रस शोषते.

• पानांवर पांढुरके चट्टे दिसू लागतात.

• तीव्र प्रादुर्भाव झाल्यास पाने वाळतात.

• फळांवर तपकिरी, जांभळ्या रंगाचे डाग पडतात – हेच डाग शेतकरी ‘लाल्या’ म्हणून ओळखतात.

• फळांची वाढ खुंटते व दर्जा कमी होतो.

उपाययोजना व नियंत्रण पद्धती
१. सांभाळाची पद्धत (Cultural Practices):
• पाण्याचा ताण पिकावर पडू देऊ नये.

• वेळोवेळी बागेची पाहणी करावी.

• झाडांवर जाळीदार वस्त्र (नेट) वापरल्यास कीड आळखते.

२. जैविक उपाय:
• निंबोळी अर्क (५%) फवारणी करावी.

• अझाडिरेक्टीन (१०,००० PPM) ३–५ मिली प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

३. रासायनिक उपाय:
• डायफेनथीयूरोन (50 WP) – २ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

• विद्राव्य गंधक – ३ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

• आवश्यक असल्यास, दुसरी फवारणी १५ दिवसांच्या अंतराने करावी.

महत्त्वाचे टिप्स:
• फवारणी सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी करावी.

• फवारणी करताना सुरक्षेची काळजी घ्यावी.

• कोणतेही कीटकनाशक वापरण्यापूर्वी स्थानिक कृषी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.

कोळी कीड ही लिंबूवर्गीय पिकांसाठी घातक असून, तिच्यावर वेळीच नियंत्रण न मिळवल्यास उत्पादन आणि गुणवत्ता दोन्हीवर विपरीत परिणाम होतो. नियमित निरीक्षण, योग्य पाणी व्यवस्थापन, जैविक व रासायनिक उपाययोजना या गोष्टी केल्यास या किडीचा प्रादुर्भाव टाळता येऊ शकतो.koli-kid-upay