shen-khat-upay: शेणखत वापरण्यापूर्वी अवश्य करा ही प्रक्रिया; वाढवा उत्पादन आणि जपा मातीची सुपीकता!
शेणखत हे शेतात वापरण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त असे सेंद्रिय खत आहे. मात्र, त्याचा योग्य वापर केल्यावरच जास्त फायदा होतो. शेणखताचा वापर करताना ते चांगले कुजलेले असावे. तसेच, त्यात बुरशीजन्य रोग टाळण्यासाठी ट्रायकोडर्मा व्हिरिडी आणि सुडोमोनास फ्लुरोसन्स यांसारखे जैविक घटक वापरणे गरजेचे आहे. अर्धवट कुजलेले शेण टाकणे टाळावे आणि कंपोस्टिंग पद्धतीने शेणखत तयार करून वापरणे अधिक फायदेशीर ठरते.
शेणखत वापरण्याच्या महत्त्वाच्या पद्धती आणि काळजी:
१. शेणखत चांगले कुजवावे
– शेणखत शेतात टाकण्यापूर्वी ते पूर्णपणे कुजलेले असावे.
– चांगले कुजण्यासाठी बाजारात मिळणाऱ्या कंपोस्ट कल्चरचा वापर करावा.
– १ टन शेणखतासाठी १ किलो किंवा १ लिटर डी-कंपोस्ट कल्चर पुरेसे असते.
– बुरशीजन्य रोगांचा प्रसार रोखण्यासाठी ट्रायकोडर्मा व्हिरिडी आणि सुडोमोनास फ्लुरोसन्स यांसारख्या जैविक घटकांचा वापर करावा.
– यामुळे पिकांची रोगप्रतिकारक क्षमता वाढते आणि उत्पादनही सुधारते.
२. शेणखतातील कीड नियंत्रण
– शेणखतातील कीड नियंत्रित करण्यासाठी मेटारायझियम ऍनिसोप्ली आणि बिव्हेरिया बेंसियाना या जैविक कीडनाशकांचा वापर करावा.
३. प्रदूषण टाळण्याची काळजी
– गाई-म्हशींच्या शेणात प्लास्टिकच्या बाटल्या, इंजेक्शन सिरींज, लसीकरणाचे टाकाऊ पदार्थ, काच, प्लास्टिकचे हातमोजे असू शकतात.
– हे घटक शेतात मिसळू नयेत म्हणून शेणखत टाकण्यापूर्वी अशा हानिकारक वस्तू वेगळ्या कराव्यात.
४. अर्धवट कुजलेले शेणखत टाळावे
– अर्धवट कुजलेले शेणखत जमिनीत टाकल्यास उष्णता निर्माण होते, त्यामुळे उपयुक्त सूक्ष्मजीव आणि गांडुळे नष्ट होऊ शकतात.
– त्यामुळे शेणखत पूर्णपणे कुजवून मगच वापरावे.shen-khat-upay
५. कंपोस्टिंग पद्धतीने शेणखत तयार करणे
– गोठ्यातील शेण, शेतातील कचरा आणि काडी-कचरा यांचा वापर करून दर्जेदार कंपोस्टिंग करावे.
– जर कंपोस्टिंग शक्य नसेल, तर शेण मोकळ्या जागेत पाणी टाकून कंपोस्ट कल्चर लावून चांगले कुजवावे.
६. फळबागेत शेणखत वापरण्याची योग्य पद्धत
– फळबागेत शेणखत वापरताना खड्डा खणून त्यात शेणखत टाकावे आणि मातीने झाकावे.
– मातीच्या संपर्काने सेंद्रिय पदार्थ लवकर कुजतात.
– शक्य असल्यास शेणखतापासून गांडूळ खत तयार करून वापरणे अधिक फायदेशीर ठरते.
७. शेळ्या-मेंढ्यांचे लेंडी खत वापरताना सावधगिरी
– शेळ्या-मेंढ्यांच्या लेंडी खतात बाभळीच्या बिया असू शकतात.
– बाभळीच्या शेंगा खाल्ल्यानंतर त्यांच्या विष्ठेद्वारे बिया शेतात पसरतात, ज्यामुळे अनेक वर्षे बाभळीची झाडे उगवत राहतात.
– यामुळे लेंडी खत वापरण्यापूर्वी योग्य ती काळजी घ्यावी.shen-khat-upay
वरील माहितीचा योग्य प्रकारे उपयोग करून शेणखताचा शास्त्रशुद्ध वापर केल्यास शेताची उत्पादनक्षमता वाढते. मातीची सुपीकता टिकवून ठेवण्यासाठी आणि चांगले पीक उत्पादन घेण्यासाठी शेणखताच्या योग्य वापराकडे लक्ष द्यावे.
हे पण वाचा : गहू मळणीनंतर साठवणीसाठी योग्य ओलावा किती असावा? वाचा सविस्तर!
