amba-kalam: आंबा कलम करताना वापरा या दोन सोप्या पद्धती – जाणून घ्या सविस्तर माहिती!

आंब्याची लागवड (Amba Lagvad) ही भारतातील शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाची आणि नफ्याची शेती मानली जाते. उत्तम उत्पादन, दर्जेदार फळे आणि दर्जेदार जातीच्या झाडांची संख्या वाढवण्यासाठी कलम पद्धतीचा वापर करणे अत्यंत गरजेचे आहे. आंब्यावर विविध प्रकारची कलम पद्धती वापरली जाते, परंतु त्यात दोन मुख्य आणि प्रभावी पद्धती म्हणजे मृदुकाष्ठ कलम आणि कोपाइस कलम. या दोन पद्धतींचा वापर करून दर्जेदार आंबा उत्पादनासाठी शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर यशस्वी होत आहेत.amba-kalam

१. मृदुकाष्ठ कलम (Softwood Grafting)
मृदुकाष्ठ कलम म्हणजे काय?
ही पद्धत आंब्याच्या झाडाचा प्रसार करण्यासाठी वापरली जाते. यामध्ये शेंडा कलम केला जातो, म्हणून याला शेंडा कलम पद्धती असेही म्हणतात.

या पद्धतीची वैशिष्ट्ये:
• कलम करण्यासाठी वापरले जाणारे रोप ३ महिने वयाचे आणि उंच वाढलेले असावे.

• रोपावर येणाऱ्या कोवळ्या, ताज्या फुटींवर कलम केले जाते.

• ही पद्धत फेब्रुवारी ते एप्रिल या काळात करण्यात येते, कारण तो काळ कलमासाठी योग्य असतो.

• कोरड्या व उष्ण हवामानात ही पद्धत अधिक यशस्वी ठरते.

• योग्य काळजी घेतल्यास या पद्धतीने ८५% यश मिळते.

फायदे:
• लवकर वाढणारी आणि दर्जेदार झाडे तयार होतात.

• कमी जागेत जास्त कलमे करता येतात.

• लागवडीसाठी तयार झाडांची संख्या लवकर वाढवता येते.

२. कोपाइस कलम (Epicotyl/Side Grafting)
कोपाइस कलम म्हणजे काय?
ही पद्धत जुन्या, कमी उत्पादन देणाऱ्या आंब्याच्या झाडांना नवजीवन देण्यासाठी वापरली जाते. बियांपासून उगवलेल्या झाडांवर चांगल्या जातींचे कलम करून त्या झाडांचे रूपांतर उच्च दर्जाच्या झाडांमध्ये केले जाते.

ही पद्धत कशी करावी?
• १५ वर्षांपर्यंतच्या झाडांची छाटणी डिसेंबर ते फेब्रुवारी दरम्यान करावी.

• झाडाचे खोड ७५ सें.मी. ते १ मीटर उंचीवरून छाटले जाते.

• छाटणीनंतर २५-३० नवीन फुटवे येतात. त्यापैकी ४-५ जोमदार फुटवे निवडून त्यावर मृदुकाष्ठ पद्धतीने फेब्रुवारी ते एप्रिल या काळात कलम करावे.

• छाटलेल्या खोडावर कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव होऊ नये म्हणून क्लोरपायरीफॉस (२ मिली प्रति लिटर) याचे फवारणी करावी.

• रोग टाळण्यासाठी बोडों पेस्ट लावावी.

• उन्हाळ्यात झाडाच्या खोडाला सावली द्यावी.

• कलमांची योग्य निगराणी करावी, फुटीला आधार द्यावा आणि किडींपासून संरक्षण करावे.

फायदे:
• जुनी झाडे नष्ट न करता त्यांच्यावर चांगली जात कलम करता येते.

• कमी खर्चात उच्च दर्जाचे झाड तयार करता येते.

• वेळ आणि श्रमांची बचत होते.

मृदुकाष्ठ आणि कोपाइस या दोन पद्धती आंब्याच्या कलमासाठी अतिशय उपयुक्त व प्रभावी ठरतात. योग्य काळात आणि योग्य पद्धतीने कलम केल्यास उत्पादनात वाढ, दर्जात सुधारणा आणि उत्पन्नात मोठी वाढ होऊ शकते. त्यामुळे आंबा लागवड करणाऱ्या प्रत्येक शेतकऱ्याने या पद्धतींचा अवलंब करावा.amba-kalam