शेतजमिनीवरील बांधकोरी व अतिक्रमण : शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण कायदेशीर मार्गदर्शन
शेती हा भारतातील प्रमुख व्यवसाय असून, देशातील बहुतांश जनता शेतीवर अवलंबून आहे. मात्र, अनेक वेळा शेतजमिनीवर शेजारील शेतकऱ्यांकडून अतिक्रमण किंवा बांधकोरीचा त्रास होतो. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना अनेक समस्यांना सामोरे जावे लागते. त्यामुळे या लेखात आपण शेतजमिनीवरील अतिक्रमण, बांधकोरी आणि त्यावरील कायदेशीर उपाययोजना याबद्दल सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.
शेतजमिनीवरील बांधकोरी म्हणजे काय?
शेतजमिनीवर शेजारील शेतकरी किंवा इतर व्यक्ती आपल्या हद्दीत अतिक्रमण करतात, म्हणजेच आपल्या जमीन मर्यादेत बांध रेखाटतात किंवा धुरे हलवतात. यामुळे जमीन मोजणीवर व शेतीच्या उत्पादनावर प्रतिकूल परिणाम होतो. हा प्रकार अनेकदा शेतकऱ्यांमध्ये भांडण-तंट्याचे कारण बनतो.
बांधकोरीसंदर्भात कायदे काय सांगतात?
भारतीय कायद्यानुसार कोणतीही व्यक्ती दुसऱ्याच्या मालकीच्या जमिनीवर अतिक्रमण करू शकत नाही. कोणत्याही अतिक्रमणाला न्यायालयीन व प्रशासनिक पातळीवर विरोध करता येतो. महाराष्ट्र भूमापन आणि नोंदणी कायदा, 1961 व भारतीय दंड संहिता, 1860 यामध्ये अतिक्रमणाबाबत विविध तरतुदी आहेत.
कायदेशीर पद्धतीने अतिक्रमण कसे हटवावे?
1️⃣ मेजरमेंट (मोजणी) करणे:
- प्रथम तहसील कार्यालयात अर्ज करावा.
- अर्जात आपल्या शेतजमिनीचा सर्व तपशील, सातबारा उतारा आणि नकाशा जोडावा.
- तलाठी व मंडळ अधिकारी यांच्या उपस्थितीत मेजरमेंट करावे.
- अधिकृत रीत्या जमीन मोजणी करून सीमारेषा निश्चित केली जाते.
2️⃣ अतिक्रमण तक्रार अर्ज:
- जर बांधकोरी किंवा अतिक्रमण झाले असल्याचे पुरावे असतील (फोटो, व्हिडिओ, साक्षीदार), तर हे सर्व संलग्न करून तहसील कार्यालयात तक्रार करावी.
- तहसीलदार व मंडळ अधिकारी तक्रारीची चौकशी करतात.
- अतिक्रमण आढळल्यास प्रशासकीय पातळीवर कारवाई करून अतिक्रमण हटवले जाते.
अतिक्रमण बाबत न्यायालयीन मार्ग:
- जर प्रशासनाकडून न्याय मिळत नसेल, तर शेतकरी जिल्हा न्यायालयात सिव्हिल केस दाखल करू शकतो.
- कोर्टाकडून स्थगिती आदेश, अतिक्रमण हटविण्याचे आदेश मिळवता येतात.
बांधकोरीवर टाळता येणारे वाद:
- शेजाऱ्यांशी संवाद साधून मैत्रीपूर्ण मार्ग काढणे.
- गावपंचायतीचा हस्तक्षेप घेणे.
- सर्व जमीन कागदपत्रे अद्ययावत ठेवणे.
बांधकोरी व अतिक्रमणावर सतर्कतेची भूमिका:
शेतकऱ्यांनी वेळोवेळी आपली जमीन मोजणी करून घेणे गरजेचे आहे. सातबारा, फेरफार, जमिनीचा नकाशा या सर्व गोष्टी अद्ययावत ठेवाव्यात. जमिनीवर कोणतेही अतिक्रमण झाल्यास त्याबाबत त्वरित कारवाई करावी.
कायदेशीर बाबींचे महत्त्व:
- जमीन हक्कांचे संरक्षण मिळते.
- भविष्यातील वाद टाळता येतात.
- शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान टाळले जाते.
शेतकरी बांधकोरी व अतिक्रमणाच्या त्रासातून सहजपणे सुटू शकतात, जर त्यांनी योग्य कायदेशीर मार्ग स्वीकारला आणि वेळेवर योग्य निर्णय घेतले. तहसील कार्यालय, जमाबंदी नोंदणी, मोजणी, न्यायालयीन हस्तक्षेप या सर्व गोष्टींचा योग्य वापर करून शेतकऱ्यांनी आपले जमिनीचे हक्क सुरक्षित ठेवावेत. शेतकऱ्यांना त्यांच्या हक्काची संपूर्ण माहिती असणे गरजेचे आहे, जेणेकरून कोणतीही व्यक्ती त्यांच्या हक्कांवर गदा आणू शकणार नाही.
- बांधकोरी कायदेशीर उपाय
- शेतजमिनीवरील अतिक्रमण हटवणे
- शेती वाद कायदा
- तहसील कार्यालय मोजणी
- शेतकऱ्यांसाठी कायदेशीर मार्गदर्शन
- जमीन विवाद सोडवणे
हे हि पहा : शेतकरी बंधुनो औषध फवारणीच्या वेळी या चुका करु नका
