mati-parikshan: खरीप हंगामपूर्वी ‘हे’ एक काम करा आणि वाचवा खतांचा अतिरिक्त खर्च

mati-parikshan: प्रत्येक खरीप हंगाम सुरू होण्याआधी शेतकरी खतांची खरेदी उत्साहात करतात. त्यामागचं प्रमुख कारण म्हणजे दरवाढ आणि उपलब्धतेचा प्रश्न. मात्र अनेकदा खते अंदाजाने किंवा पारंपरिक सवयीप्रमाणे खरेदी केलं जातं आणि नंतर ते सरसकट जमिनीत टाकलं जातं. ही पद्धत केवळ आर्थिक नुकसान करत नाही, तर जमिनीच्या आरोग्यावरही गंभीर परिणाम करते.

प्रत्येक जमिनीची गरज वेगळी असते
संपूर्ण शेती एकसारखी नसते. प्रत्येक शेताची माती वेगळी असते आणि तिच्या पोषणद्रव्यांची मात्रा देखील भिन्न असते. उदाहरणार्थ:

• काही जमिनीत नत्र (N) जास्त असतो,

• काहींमध्ये स्फुरद (P) कमी असतो,

• तर काही ठिकाणी सेंद्रिय घटक अत्यंत कमी असतात.

जर ही माहिती न घेताच सगळ्या खतांचा एकसारखा वापर केला, तर:

• काही अन्नद्रव्यांची अधिकता होते,

• काही अन्नद्रव्यांचा अभाव राहतो,

• आणि याचा थेट परिणाम पीक उत्पादनावर होतो.

खतांचा अतिरेक: जमिनीवर होणारे परिणाम
• नत्राचे अति प्रमाण: मुळे जास्त फुटतात, पण फळधारण कमी होते.

• स्फुरदाची कमतरता: मुळांची वाढ खुंटते.

• सेंद्रिय घटक कमी: जमिनीत सूक्ष्मजीवांची संख्या घटते.

• शिवाय अयोग्य खत व्यवस्थापनामुळे कीटक व रोगाचा प्रादुर्भाव लवकर होतो.

माती परीक्षण: गरज की पर्याय?
माती परीक्षण (Soil Testing) ही खरेदीपूर्व तपासणी आहे जी शेतकऱ्याला अनेक प्रश्नांची अचूक उत्तरे देते:

• कोणती खते द्यावीत?

• किती प्रमाणात द्यावीत?

• कोणती अन्नद्रव्ये कमी किंवा जास्त आहेत?

माती परीक्षणाचे फायदे:
1. खतांचा अचूक आणि मर्यादित वापर

2. खर्चात बचत

3. पीक गुणवत्ता वाढते

4. जमिनीचा पोत सुधारतो

5. शाश्वत शेतीकडे वाटचाल

शाश्वत शेतीसाठी माती परीक्षण ही पहिली पायरी
खते विक्रेते अनेकदा टंचाईचा भास निर्माण करून खतांच्या किमती वाढवतात. त्यामुळे त्यांच्यावर अवलंबून राहण्याऐवजी शेतकऱ्यांनी स्वतःची तयारी ठामपणे करावी. माती परीक्षण ही खर्च नव्हे, तर भविष्यकालीन उत्पादनातील गुंतवणूक आहे.

खरीप हंगामात भरघोस उत्पादन, चांगली पीक गुणवत्ता आणि कमी उत्पादन खर्च यासाठी शेतकऱ्यांनी खत खरेदीपूर्वी माती परीक्षण जरूर करावे. ही एक सोपी पण अत्यंत प्रभावी पद्धत शेतीतील अनावश्यक खर्चावर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करते आणि पर्यावरणपूरक शेतीला चालना देते.mati-parikshan