supik-jamin-upay: जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी करा ‘या’ महत्वाच्या उपाययोजना!
supik-jamin-upay: आजच्या कृषी प्रणालीत सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे जमिनीतून कमी होणारे उत्पादन. शेतकरी प्रामाणिक मेहनत घेत असतानाही अपेक्षित उत्पादन मिळत नाही, आणि त्याचे मूळ कारण म्हणजे जमिनीची सुपीकता कमी होणे. सुपीकतेत घट येते म्हणजेच जमिनीत सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण (Organic Carbon) कमी झाले आहे. ही स्थिती सुधारण्यासाठी योग्य पद्धतींचा अवलंब करणे अत्यंत आवश्यक झाले आहे.
सुपीकतेच्या घटामागची कारणे
• सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण कमी होणे
• रासायनिक खतांचा अतिवापर
• पीकपद्धतीतील एकसुरीता (monocropping)
• मातीची झीज व पाण्याचे अपुरे व्यवस्थापन
• शेणखत, गांडूळ खत यांचा अभाव
• जंगलतोड आणि अति चराई
खरिपाच्या तोंडावर शेतकऱ्यांनी काय करावे?
सध्याचा काळ खरिपाच्या तयारीचा आहे, यावेळी जर जमिनीची सुपीकता वाढवण्याकडे लक्ष दिले, तर पुढील पिकांसाठी अधिक चांगले उत्पादन मिळू शकते. यासाठी खालील उपाययोजना उपयुक्त ठरतील.
✅ सेंद्रिय कर्ब वाढवण्यासाठी उपाययोजना
1. हिरवळीच्या खतांची पेरणी
• ताग, डेंबा, बोरू, गिरीपुष्प, मूग यांसारख्या हिरवळीच्या खतांची पेरणी करा.
• पीक ३०–४५ दिवसांचे झाले की ट्रॅक्टरने नांगरणी करून जमिनीत गाडून टाका.
• यामुळे नत्र, स्फुरद व पालाश अन्नद्रव्ये मिळतात आणि मातीचा पोत सुधारतो.
2. गांडूळ खताचा वापर
• शेतात गांडूळ खत वापरल्यास सेंद्रिय कर्ब वाढतो.
• शेड उपलब्ध असल्यास गांडूळ खत स्वतः तयार करावे व साठवून ठेवावे.
3. शेणखत, कंपोस्ट खत वापरा
• शेतात नैसर्गिक खतांचा वापर वाढवणे गरजेचे आहे.
• या खतांमुळे मातीतील सूक्ष्मजीव वाढतात व पोषकद्रव्यांचा पुनर्वापर होतो.
🌱 सेंद्रिय कर्बाचे महत्त्व
• सेंद्रिय कर्ब हेच जमिनीचे जीवन आहे. त्याच्या माध्यमातून:
• सूक्ष्मजीव सक्रिय होतात.
• अन्नद्रव्ये उपलब्ध होतात.
• मातीचा पोत आणि जलधारण क्षमता वाढते.
• उत्पादनात वाढ होते.
🧠 शेतकऱ्यांसाठी अंतिम सूचना
• रासायनिक खतांचा संतुलित वापर करा.
• पीक पद्धतीत विविधता आणा.
• पाण्याचे शाश्वत नियोजन करा.
• सेंद्रिय खतांचा जास्तीत जास्त वापर करा.
• दर 2-3 वर्षांनी जमिनीची चाचणी (soil test) करून घ्या.
कृषी सहायक यांचा सल्ला
“शेणखत, गांडूळ खत व कंपोस्ट खत यांचा योग्य प्रमाणात वापर केल्यास सेंद्रिय कर्ब वाढतो आणि उत्पादनात नक्कीच वाढ होते.”
शेतीत दीर्घकालीन यश हवे असेल, तर जमिनीची सुपीकता टिकवणं अत्यावश्यक आहे. आजपासूनच जमिनीच्या तब्येतीकडे लक्ष द्या आणि हिरवळीची पेरणी, सेंद्रिय खतांचा वापर या साध्या पण परिणामकारक पद्धतींचा अवलंब करा.supik-jamin-upay
हे पण वाचा : सोयाबीन उत्पादन वाढवण्यासाठी पेरणीपूर्वी करा ‘या १० महत्त्वाच्या गोष्टी’
