weed-control-farming: शेतीतील तण नियंत्रणासाठी हे 5 सरकारी उपाय करून पहा – हमखास यश!
तण नियंत्रण शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे असून, योग्य वेळी तण काढून टाकल्यास पीक उत्पादनात मोठी वाढ होते. तण पिकांच्या वाढीस अडथळा आणतात आणि पोषक तत्वे, पाणी, सूर्यप्रकाश यांचा मोठ्या प्रमाणात अपव्यय करतात. तण वेळेत नियंत्रित न केल्यास ते झपाट्याने पसरतात, ज्यामुळे उत्पादन कमी होते आणि शेतीची गुणवत्ता खालावते. बिहार सरकारच्या कृषी विभागाच्या फलोत्पादन संचालनालयाने शेतकऱ्यांसाठी तण नियंत्रणासाठी ५ महत्त्वाची तत्त्वे दिली आहेत, ज्यांचा अवलंब केल्यास तणांपासून पिकांचे संरक्षण करून उत्पन्न वाढविता येते.
तण नियंत्रणासाठी महत्त्वाचे उपाय
प्रक्रियायुक्त बियाण्यांचा वापर
तण नियंत्रणासाठी सर्वप्रथम प्रक्रिया केलेले बियाणे वापरण्याचा सल्ला दिला आहे. प्रमाणित आणि प्रक्रिया केलेल्या बियाण्यांमुळे तणांचा प्रादुर्भाव कमी होतो आणि पीक निरोगी राहते. शेतकरी जर प्रक्रिया केलेली बियाणे वापरतील, तर त्यांना तणांशी लढा देण्याची आवश्यकता कमी भासेल.
मल्चिंग म्हणजेच आच्छादनांचा वापर
याशिवाय, तण नियंत्रणासाठी मल्चिंग हा अत्यंत प्रभावी उपाय आहे. मल्चिंग म्हणजे जमिनीवर आच्छादन करणे. यात पेंढा, पालापाचोळा, नारळाच्या साली यांसारख्या सेंद्रिय पदार्थांचा वापर करून जमिनीत ओलावा टिकवून ठेवला जातो. मल्चिंग केल्याने तणांना वाढण्यासाठी जागा मिळत नाही आणि पिकाच्या वाढीसाठी आवश्यक पोषण टिकून राहते. त्यामुळे शेतकरी तण नियंत्रणासाठी सेंद्रिय आच्छादनाचा वापर मोठ्या प्रमाणात करू शकतात.
क्रॉप रोटेशन अर्थात पीक फेरपालट
तण नियंत्रणात योग्य पीक रोटेशन (फेरपालट) पद्धती देखील प्रभावी ठरते. एकाच जमिनीत वर्षानुवर्षे समान पीक घेतल्यास तणांचा प्रादुर्भाव वाढतो. म्हणूनच, शेतकऱ्यांनी पिकांचे चक्र बदलावे. उदाहरणार्थ, जर एका हंगामात गहू घेतला असेल तर त्यानंतर डाळी किंवा तेलबिया पिकाची लागवड करावी. यामुळे तणांची संख्या नैसर्गिकरीत्या कमी होते आणि जमिनीची सुपीकता टिकून राहते. त्याचप्रमाणे, उन्हाळी हंगामात खोल नांगरणी करणे हा तण नियंत्रणाचा महत्त्वाचा भाग आहे.weed-control-farming
उन्हाळ्यात शेताची नांगरणी
उन्हाळ्यात १५ ते २० सेमी खोलीपर्यंत नांगरणी केल्यास जमिनीत दडलेली तणाची बियाणी उन्हामुळे नष्ट होतात. त्यामुळे पुढील हंगामात तण उगम होण्याचा धोका कमी होतो. ही पद्धत पेरणीपूर्वी अवलंबल्यास तण नियंत्रणात चांगला फायदा होतो. तसेच, तण नियंत्रणासाठी मिश्र पिके घेणे हा प्रभावी उपाय मानला जातो. मिश्र पिकांच्या पद्धतीमध्ये दोन वेगवेगळी पिके एकत्र घेतली जातात, ज्यामुळे तणांना जागा मिळत नाही. उदाहरणार्थ, मका आणि तूर यांची एकत्रित लागवड तण नियंत्रणासाठी उपयुक्त ठरते. मिश्र पिकांमुळे मुख्य पिकाचे संरक्षण होते आणि तणांची वाढ मर्यादित राहते.weed-control-farming
बिहार सरकारच्या कृषी विभागाच्या मते, शेतकऱ्यांनी या सर्व पद्धतींचा वापर करून तण नियंत्रण करावे. तण नियंत्रणासाठी वेळेवर उपाययोजना करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण तण वाढल्यास उत्पादन क्षमता मोठ्या प्रमाणात घटते. योग्य तण नियंत्रणामुळे पीक उत्पादन वाढते आणि शेतकऱ्यांना आर्थिक फायदा होतो. कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना या तंत्रांचा अवलंब करून तण नियंत्रण करण्याचे आवाहन केले आहे.
तण नियंत्रणासाठी योग्य पद्धतींचा अवलंब केल्यास शेती अधिक फायदेशीर होऊ शकते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी प्रक्रिया केलेले बियाणे वापरणे, मल्चिंग करणे, पीक रोटेशन पाळणे, उन्हाळी नांगरणी करणे आणि मिश्र पीक पद्धतीचा अवलंब करणे या सर्व तंत्रांचा उपयोग करावा. हे उपाय वेळेत केल्यास तणांचा प्रादुर्भाव रोखता येतो आणि पिकांचे उत्पादन वाढते. कृषी विभागाच्या मते, तण नियंत्रणावर योग्य खर्च आणि वेळ दिल्यास शेतकऱ्यांना अधिक उत्पादन मिळू शकते आणि शेती अधिक फायदेशीर बनते.
हे पण वाचा : ऊस पिकावर उन्हाळ्यातील रोगांचा कहर: प्रभावी नियंत्रणासाठी महत्त्वाचे उपाय!
